verdwenen ingangen - Radijzengang en Koer Eeman

[esja]

In de files van Openbare Werken in het archief ontdekte ik deze twee kadasterplannetjes waarop mij twee onbekende ingangen:



dit is een uitsnede van een kadasterplan uit 1878 van het woonblok tussen de Dender en de spoorweg, huidige Frits De Wolfkaai en de Treinstraat.
In rood is de Radijzengang aangegeven.

Het tweede kadasterplan is van iets later, bij de aanleg van de Frits De Wolfkaai en de Geeraerdtslaan.
Hierop zijn de nodige onteigeningen aangeduid en ziet men, in het midden van de Kaai, vertikaal een tweede ingang, geen naam aangeduid.



Ergens meen ik gezien te hebben dat dit de Wortelgang zou zijn maar zeker ben ik niet. Wie weet meer?

[Jerommeke]

De Wortelgang was aan de kant van de Molendries (tussen nr. 15 en nr. 17) een steegje van ongeveer 1,5 meter breed en gaf uit op de Hoge Vesten als een smal kasseibaantje ongeveer ter hoogte van de cinema.
Als ik mij nog goed herinner was het aan de kant van de Molendries juist naast een schoenmakerij.

Is pas verdwenen rond 1980 en was toen aan de Molendries al ontelbare jaren afgesloten met een ijzeren plaat.

[willykiekens]

Dat klopt, ik herinner me het naast de schoenwinkel van mijn jeugdvriend Johny, ik heb me echter nooit afgevraagd wat er achter die plaat was, noch heeft hij het ooit verteld.

[janlouies]

De Radijzengang, afgebroken in 1878-79 naar aanleiding van de herverkaveling van het huizenblok, werd in 1854 ook Ingang De Saedeleer genoemd, naar J.B. De Saedeleer, de eigenaar. Hij bezat ook het huis rechts van de toegang tot de Ingang (nu ongeveer Café De Scheepvaart).
De rest van het blok, de huisjes aan de kade evenals het groot stuk grond langs de spoorweg tot aan de gracht (=tracee van de latere Walstraat) naar de watermolen Mertens hoorde aan Michiel Eeman, bleker. In 1864 kwam de Ingang aan Eduard-Frans Eeman, eveneens lijnwaadbleker. Bij de volkstelling van 1867 werden in de Impasse of Koer Eeman, aan de Dam, 6 huisjes geteld. Zij verdwenen ook in 1878-79.

[janlouies]

De Radijzengang had blijkbaar geen goede naam.
In De Werkman van 15/10/1875 geeft Pieter Daens de vrouwelijke bewoonsters van het beluik een sneer: “En als de wijven van de Radijzengang ….. en gheel de wijk overeenzetten, dan zullen de wijven affrontelijk met naam en nummero van ’t huis in de gazet komen.” Blijkbaar hadden ze nogal luidruchtig staan schelden, kijven en verwijten, op een zondag dan nog wel, de dag des heren!
Daens bejubelt op 3 april 1881 de sanering van het huizenblok en geeft de liberale krant ’t Verbond een veeg uit de pan: “Enkel ’t Verbond blijft de werken (aan den Dam) bevechten en de Radijzengang betreuren.” Een half jaar later, op 2 oktober ’81, komt hij daar nog eens op terug: ”Is ’t een slecht werk geweest den Radijzengang af te breken? D’ijzeren route en de vaart vrij en lieber te maken? G’ een zijt er niet, jongens!” Veertien dagen erna bejubelt hij nog eens de openbare werken van de katholieke meerderheid (de breuk van de gebroeders Daens met de conservatieve katholieken komt pas een decennium later): De Molenstraat afkomende, zien wij van verre over de Vaart, in plaats van de Radijzengang, daar tegen den ijzerenweg geplakt, we zien een nieuw prachtig kwartier in d’hoogte rijzen. Hij roemt “de groote werken van de gezondmaking en verfraaiing op den Dam, waardoor de Radijzengang en andere ongezonde holen verdwenen zijn.”
Zelfs twintig jaar na de sloop is de Radijzengang nog altijd een - negatief - begrip. De katholieke Denderbode in een wederwoord op een artikel in de liberale Dendergalm: “Zou men niet zeggen dat die schrijvelaar in de afgebroken Radijzengang het levenslicht zag?” En alweer Daens in Het Land van Aalst: Denderbode en Volksstem, en de Dender van Denderleeuw geven elkaar van lap en leêr, al kwamen ze levende-versch uit den Radijzengang van ultra-Rhijn-Aalst.” (van ultra -Rhijn: van over ’t water).
En in 1973, de Radijzengang is dan bijna 100 jaar weg, beklaagt een reporter van De Voorpost de Erembodegemse handelaars met hun nieuwe brug in oprichting: “…hun bloeiende handelsstraat werd een doodlopende Radijzengang.” Nu moet wel gezegd worden dat er ook in Antwerpen en in Mechelen een Radijzengang is, met dezelfde pejoratieve historiek. En in de Marollen, aan de Rue de Blaes, was de Radijzengang tijdens WOII een waar smokkelaarsnest; The Ramblers hebben er zelfs een jazzy nummer over gemaakt,” Rue de Radis”. Een Engels nummer tijdens de bezetting, maar ze het op z’n Frans, gelijk den dikken en den dunnen als ze Frans spreken, en de Duitsers dachten dat het een Frans liedje was.

[janlouies]

Een opmetingsplan met alle cafés erop uit 1848 toont ons ook de Radijzengang. Twee huizen verder was het estaminet In de Goudbloem.