Oorlogskroniek der stad Aalst 1914-1918

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:45 pm

A. Van der Heyden begint het nieuwe jaar 1915 met het volgende:

1915

Van in de beginne van dit jaar wordt door de Duitsers het "Etappengebied" afgebakend waarin Aalst zal begrepen worden. Het "Etappengebied" betekende dat dit landsgedeelte als oorlogszone van het Westelijk Front werd aanzien en aan strenge maatregelen, bijzonder inzake het verkeer, onderworpen werd. Voor Aalst betekende het dat de grens tussen Brabant en Vlaanderen streng werd afgebakend en dat men die niet meer zou kunnen overschrijden zonder een degelijk paspoort door de “Kommandatuur” afgeleverd. De grens liep o.a. ook over de "Boekhoutberg" te Hekelgem, wat de oorsprong zal zijn van het smokkelen van koopwaar langs beide zijden. En het smokkelen zal schering en inslag worden... .

JANUARI
Het is volop winter met overvloedige sneeuwval. Prettig voor ons, kinderen, maar de ouderen zitten vol zorgen. Brandstof en eetwaren slaan op met de dag. Ziehier enkele prijzen :
• Petrol (veel gebruikt voor de verlichting door middel van een “lampe belge” genoemd): 1,10 fr. de liter (gewoon loon voor één dag werk op de fabriek).
• Kolen: 4 fr. per 100 kg. De oude mensen kochten die meestal per emmer (1 fr.) Het was dan dat het eerst de zogenaamde "anthraciet" op de markt kwam, die tot 6 fr. per 100 kg. ging.
• Aardappelen: tot 7 fr. per 100 kg.
• Ajuin: 0,40 fr. per kg.
• Boter: 4 fr. per kg.
• Eieren: 10 centiem per stuk.
• Viggens: van 85 fr. tot 95 fr.
• Hoppescheuten: 0,30 per kg.
• Waspoeder (Sootex): 0,14 fr. per kg.
• Meel : 44 fr. per 100 kg.
• Melk: 0,30 fr. de liter
• Afgeroomde melk: 0,24 fr.
• Baal hop: 50 kg. á 45 fr.

De kleinhandelaars die een wagon hadden binnengekregen moesten 2 personen aanstellen om hun koopwaar te bewaken. Eén aan de wagon aan de statie, en één die de voerman vergezelde bij het thuisbrengen zo niet werd aan het station gestolen (bijzonder de lossers zelf) of onderweg door vrouwen en kinderen die trachtten "brokken" van de voertuigen te stelen. Want in die tijd waren veel grote brokken tussen de huiskolen, die dan thuis moesten uiteengeslagen worden.
Niettegenstaande streng, streng verbod door de Duitsers, werd de bedelarij een echte plaag. Niet alleen werd gebedeld van deur tot deur, maar ook op de straat werden de burgers door bedelende vrouwen en kinderen lastig gevallen. Ook in de herbergen kon men niet meer rustig een glas bier drinken zonder één of meerdere bedelaars bij zich te zien komen.

JANUARI 1
Op deze dag wordt door de krijgsoverheid een rondgang georganiseerd met een militaire muziekkapel. Was het om voor zichzelf of voor de bevolking moed in te blazen voor het jaar dat begonnen was ? In alle geval, de stemming bleef bij de bevolking zeer bedrukt en de muziek beroerde bijna niemand behalve kinderen die het muziekkorps achterna liepen, zingende spotliederen op de Duitse soldaten en hun keizer, zoals bijvoorbeeld :
Aan den Yzer (2 maal)
Daar moet den Duits kapot
Aan den Yzer (2 maal)
Daar moet den Duits kapot
Met zijn pin op zijnen kop.
Als we 's avonds allen samen rond de "stoof" zaten zongen we dikwijls een ander liedje, maar dat klonk heel wat droeviger dan de gewone spotliedjes:
Wee u, oh Duits (2 maal)
Ons vaderland zo lafelijk aan te vallen
Kom maar vooruit (2 maal)
Maar dat zult gij met stromen bloed betalen
De Vlaamse leeuwen (2 maal)
Al ons moedige en dappere helden,
Geven u onverveerd
Als gij de grens passeert
Hun leven te pand
Voor het vaderland

en verder :
De Rus, Frankrijk en Engeland verbonden
Die hebben ons hun hulpe toegezonden
Om uw barbaars geweld,
Zo laflijk aangesteld,
't Is ongehoord
Ge hebt vrouw en kind vermoord ...
enz... .

En op nieuwjaarsdag 1915 overleed Willem Vera, geboren op 02-06-1890 in Aalst. Willem is overleden op 01-01-1915 in De Panne, 24 jaar oud. Hij is begraven in De Panne, B.M.B. EO108.
Notitie bij Willem: soldaat 9e Linie

wordt vervolgd

mvg. Alostum

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:46 pm

Ook Petrus Van Nuffel heeft het over de eerste dag van het jaar 1915

Vrijdag 1 Januari 1915 was de treurigste Nieuwjaardag, die men ooit beleefde. Heel den morgen bleef de stad doodsch, buiten het gedraf van heen-en-weerloopende gewapende soldaten. Na den noen gebeurde iets, hetwelk de inwoners langvervlogen tijden herinnerde: aan de hoeken der straten kwamen de Duitschers in kleine groepen serenade geven; veertig jaren geleden maakten ze hier ook muziek, en dan gaven de Aalstenaars een cent aan dien armen Duitsch, die vuil en slordig, de klarinet onder den arm, de klak in de hand, vóór de deur stond. Nu zijn ze weergekomen als overweldigers, om te spotten met het uitgehongerd en verdrukt volk; en ze spelen lustige arias, te midden der algemeene droefheid en ellende.

verder verhaalt hij ook nog ...

Het is luttel tijds na het beleg der stad. De straat ligt wit te rusten onder de sneeuw.
Als fladderende vlinders wemelen donzige vlokjes, pluimen door de engelen uit hun gouden wiegsken geschud. Onzichtbare penseelen tooveren hiëroglyphen, arabesken van fijngepeesd anjelierkruid en irisgeblaart op daken en torentransen. In het puin der afgebrande woningen, door zwarte geraamten, zingt de wind een ode aan den dood.
Snerpend dringt de vorst door vel en let.
Aan den hoek der Rozemarijnstraat strompelt een knaapje, hetwelk de verkleumde handen, door aanhoudend blazen, poogt te verwarmen. Een liefdevolle hand bond een dun.doekje op dit fluweelen kinderhoofdeken; maar slechts ellendige lompen dekken tenauwernood de bibberende ledematen. Het blauw oogelijn is dof. Twee tranen biggelen langs de fulpen wangen, waarop de blos der lente gloeien moest.
Klein Jantje weent. Het heeft honger en kou.
Maar daarom alleen weent het niet.
Zijn vader werd, bij de inname der stad, doodelijk getroffen, en ligt thans ergens, onder 'n graszode, weggestopt. En moeder, ach ! bleef in de schamele woonst, met drie zustertjes, zonder voedsel, zonder brand ... Hij hoorde hun zilveren stemmekens krijschen om brood; hij zag hen de paarse handen bevend zoeken naar vuur, naar warmte .... En hij, hun zwak broertje, had hen niets te geven; en langer kon hij de smart der zijnen niet aanzien: het was hem te bang in de armzalige hut, te nauw aan het hart, in de kamer met uitgedoofden haard en ijsbloemen aan het venster; waar moeder, in het lijdensbed neergedrukt, om heul en bijstand kruchte.
Nauwelijks had de kleine zich onttrokken aan dit tooneel van 't bitterste wee, of hij wendde zich verschrikt links en rechts. Het woord “ bedelen “ ontglipte zijn lippen. “ Bedelen ? Ik, het kind van een eerlijk werkman ? ... Dat nooit ! liever zou Jantje sterven !” En de groote kijkers, reine zielespiegels, opslaande tot het raam van den pasteibakker, murmelt hij: “ Hoeveel lekkers ! Wat overvloed ! O, kon ik slechts een broodje, één enkel, bemachtigen en aan moeder en zusterkens dragen ! Maar, waar ik mij ook aanbied, overal zegt men dat ik nog, te klein en te teer ben om te werken en geld te verdienen ....“
En de knaap steekt de armen naar de uitstalling en drukt snikkend het wezen tegen de ruiten.
De heer Polydoor De Paepe, ontvanger der Burgerlijke Godshuizen, heeft alles gezien en beluisterd. Hij pinkt een traan weg uit zijn vonkelend mannenoog, en klopt Jantje bemoedigend op den schouder.
- Waarom weent ge, braaf kind ? vraagt hij.
- Vader is in den Hemel, mijnheer .... W'n hebben noch vuur, noch voedsel … Moeder ligt krank op een hoop vodden .... Ach, moest ge haar zien ! … en mijn zusters, z'n hebben in twee dagen nog niets geëeten ....
- Maar zulks is ongehoord, vriendje .... Hoe komt het toch, dat gij niemand uw ellende hebt aangeklaagd ?
- Bedelen ? antwoordt Jantje met afschuw. Dat heeft moeder streng verboden. En zij heeft er bijgevoegd, dat vader uit zijn graf zou opstaan, om .... ons te vervloeken .... Doch, ik wil werken, mijnheer: mijn handjes worden straks zoo groot als deze van vaderke-zaliger, zie …
M. De Paepe streelde ontroerd de bevrozen polsen van den knaap en vergezelde hem naar huis. Hier trof een ijselijk schouwspel: eene woning ten deele verwoest; de sneeuwstorm, die in den uitgedoofden haard woedt; een armzalige slaapstede, waarin een zieke vrouw rust,
omringd van drie halfnaakte bloedjes, die op de teenen staan om moederke-zoet de tranen van het marmerbleek gelaat te kussen. Een gedempte kreet vertolkt het afgrijzen des bezoekers, die en de kranke ziet, en haar verwijtenden blik, wen ze haar zoon toefluistert:
- Mijn God, gij hebt dan toch gebedeld ?
- Zwijg, vrouw, uw kind heeft een hart van goud !
- Ach ! mijnheer, snikt de weduwe: die schaamte zal ik besterven .... Ik beleefde een tijd, dat niemand der mijnen de hand naar een aalmoes moest uitreiken .... Mijn echtgenoot was altijd een voorbeeldig werkman, een knap timmerman, stout en boud ....
- Waar anderen niet durfden komen, stond hij te zingen, onderbrak Jantje.
- De laffe Duitschers vermoordden hem .... Wat mijn aanbeden kroost sinds zijn dood te verduren had, weet God alleen ....
- Geen nood meer; brave lieden. Rekent op mijn bescherming, zegt M. De Paepe, met vastberadenheid in de stem.
En hij legt op den ellendigen stroozak eene banknoot.
- Loop, haal melk en eiers voor moeder, en voor u, arme kinderkens ....
- Een brood met krenten ! juicht Jantje.
……En gelijk Jantje liepen er, in Januari 1915, zooveel kinderen ! .... En heele drommen groote menschen zag men op den bedelweg. De bedelarij werd een ware plaag. Op zekeren dag trof de ellende dezer rampzalige kudden den E. H. Diocesane Schoolopziener Redant zóó diep, dat hij, in overleg met den E. H. Cl. Borreman, pastor van het hospitaal, aan den Z. E. H. Deken voorstelde van een Liefdadigheidskomiteit te stichten. Den 21 Januari had reeds daarvoor, in de Dekenij, een eerste vergadering plaats, waarop tegenwoordig waren: de Z. E. H. Deken Roelandts, de E.E. H.H. Van Herreweghe, Lauwereys, Borreman, Van Wassenhove, Strobbe, Van Cromphaut, Van Ongeval, Foncke, Demeester, Peirsman, Morre, De Mets, Vercauter en Redant, deze laatste aangeduid als sekretarisschatbewaarder; en het volgende bericht verscheen in De Volksstem: “ Aangezien de bedelarij verboden is, heeft de Geestelijkheid telijkheid van Aalst goed gevonden een oproep te doen tot de bijzondere lief dadigheid der bevolking, om te voorzien in de noodwendigheden der meest behoeftige huisgezinnen.Te dien einde zal er binnen korte dagen een inschrijvingslijst ten huize aangeboden worden. Wie inschrijft zal voor zijn wekelijksche bijdrage eene kaart ontvangen.
Een tweede bijeenkomst had plaats den 2 Februari en het Liefdadigheidswerk werd bepaald gesticht: aan al de behoeftige huisgezinnen van ten minste zeven personen zouden kaartjes, hebbende eene waarde van 0,50 centiemen, uitgedeeld worden, en zulks in de mate dat de geldmiddelen het toelieten. Den 10 Februari was het Komiteit in werking, met kenspreuk aDJUVet Charitas Christiane, hoC beLLI teMpore ; de giften waren door ieverige Juffrouwen en Heeren ingezameld, en de wekelijksche bijdragen lieten toe zelfs de gezinnen van zes personen te ondersteunen. Om het werk te vergemakkelijken werd het algemeen Komiteit Parochiaal: Mijlbeek ontving eene bijlage van de parochiën Sint Marten en Sint Jozef; van af den 8 Maart bekwamen ook de gezinnen van vijf personen onderstand. Op 7 Juli 1915 had dit bij uitstek menschlievend Werk ontvangen 11,876,50 frank en aan de meest beproefde familiën uitgereikt 11,862 frank, alleenlijk voor de Sint Martensparochie.
- In dezen bangen tijd toonde onze Geestelijkheid, dat de noodlijdende bevolking, zooals overigens in alle omstandigheden, steeds op hare zielenleiders mocht rekenen.

Op de tweede januari 1915 overleed Paulus Caryn, geboren op 05-10-1885 in Aalst. Paulus is overleden op 02-01-1915 in Nieuwpoort, 29 jaar oud. Hij is begraven in Ramskapelle, B.M.B. 00255.
Notitie bij Paulus: soldaat 10e Linie

wordt vervolgd

mvg. Alostum

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:48 pm

94 jaar geleden overleed:

Philemon Liebaut, geboren op 20-03-1892 in Aalst. Philemon is overleden op 05-01-1915 in Calais, 22 jaar oud. Hij is begraven in Calais, Communal, B.M.B. 0361.
Notitie bij Philemon: soldaat 1e Karabiniers Wielrijders

wordt vervolgd

mvg. Alostum

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:48 pm

A.Van der Heyden:
JANUARI 6
De kinema's die op het eind der maand november 1914 waren heropend, moeten weer hun deuren sluiten (waarschijnlijk hadden de Duitsers weeral ergens rammel gehad). De kinema's Central (Ridderstraat), Botaniek (Bauwensplein maar in de volksmond toen "Botaniekenhof" geheten) en kinema Flora, vielen onder toepassing van deze verordening, die hun bevel motiveerden met de bewering dat het geld van de openbare liefdadigheid ontvangen, niet aan zulk vermaak mocht uitgegeven worden. Het was de eerste maal dat de Duitse overheid niet van iedereen ongelijk kreeg want het was waar dat de kinema's steeds vol zaten, zowel met volwassenen als met kinderen, alhoewel er meestal films "om mee te lachen" werden gedraaid. Zoals de films met "Charlot", "Polydoorken", "Max Linder", "Dikke Fathy" enz..., maar, met of tegen de goesting het bevel diende te worden uitgevoerd op straf van heel wat marken boete te moeten betalen. Enkele tijd later zouden de kinema's weer mogen openen en zal men zelfs toelaten dat toneelopvoeringen zullen plaats hebben in de Stadsschouwburg.

wordt vervolgd

mvg. Alostum

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:49 pm

A. Van Der Heyden:
JANUARI 15 : EEN BLIJDE VASTSTELLING.
Het "werk der schoolsoep" vlotte degelijk, iedere morgen tegen halfnegen brachten stadswerklieden naar alle scholen 2 of 3 ketels dampende soep die door de leerlingen van de hoogste klas in kannen werd overgegoten; de kinderen hadden allen een "kroes" bij zich met een koordje aan hun hals bengelende. Als de soep voor de bedeling klaar stond, gingen de kinderen aan de muren der klassen staan en kreeg elk zijn portie. In de kan zelf zat een lange stok om regelmatig de soep om te roeren, dit om te vermijden dat de één te veel dik en de ander te veel dun zou krijgen. En de menu was dikwijls verschillend : sommige dagen was het rijstsoep, de andere keren kregen we porei-, wortel- of erwtensoep. Onze "directeur" weigerde de soep in de klassen te laten bedelen omdat hij vreesde dat er teveel op de lessenaars zou gemorst worden. Doch, we kregen niet alleen soep, we kregen er weldra dagelijks een paar broodkoeken bij : zo hadden we zowat een klein morgenmaal wat moeder thuis toeliet wat gewoon brood uit te sparen... . Ik herinner me ook nog goed hoe onze kroezen konden dienen als wapen wanneer we in een gevecht met andere jongens gewikkeld raakten. Maar het ander gevolg van deze koekenbedeling was, dat na de schooltijd hier en daar personen stonden om voor 5 centiem de kinderen hun koeken "af te luizen". Deze verkochten ze dan verder voor een kwartje... aan hun klanten. En veel kinderen die "thuis nog genoeg hadden" stopten bij de bedeling hun koeken in de zakken om ze buiten de school aan die "sjacheraars" te verkopen. In alle geval, gedurende vier jaren heb ik ook van die bedeling genoten en steeds hebben soep en koeken me goed gesmaakt. Ik mag ook niet vergeten dat we soms "chocolademelk" kregen en dat het dan voor ons echt kermiskost was.
De Duitsers hadden lont geroken dat in Aalst niet alle wijnkelders bij de rijken waren leeggeplunderd en daar wilden ze hun part van hebben. Ze eisten dan ook maar ineens 15.000 flessen wijn in te leveren voor de bezetting. Onder de bedreigingen zwichtend werd aan dit gebod gevolg gegeven en J. Van Den Bergh als burgemeester kon daar niets aan veranderen. Ten andere, de Duitsers stalen niet, ze betaalden met bons die na de oorlog met geld zou kunnen omgewisseld worden... natuurlijk geloofden de mensen daar niets van !

wordt vervolgd

mvg. Alostum

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:50 pm

A. Van Der Heyden:
JANUARI 21
Op initiatief van de plaatselijke geestelijkheid wordt een "Liefdadigheidskomiteit" opgericht om de arme mensen te helpen. Sommigen kregen een "kaart van behoeftige", waarmede ze sommige eetwaren in bepaalde depots konden afhalen. In het begin kregen enkel de families, bestaande uit zeven personen en meer, zo'n kaart en werden hen bons van 50 centimen per stuk ter hand gesteld. Later zullen sommige huishoudens van minder dan 7 personen ook van dit werk kunnen genieten.

wordt vervolgd

mvg. Alostum

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:51 pm

A.Van der Heyden:
JANUARI 25
Het broodrantsoen wordt gebracht op 250 gr. per persoon en per dag, maar de stadskas is bijna leeg door de kosten der gratis bedelingen en het stadsbestuur ziet zich genoodzaakt een lening aan te gaan van 500.000 frank.
Langs de andere kant, ziende dat de wijnopeising van 15 janauri, zo'n vlot verloop had gekend, vroeg de bezetter nog maar eens een nieuwe inlevering van 25.000 andere flessen wijn. En er viel weeral niet tegen te pruttelen ... .

Petrus Van Nuffel:
Den 25 Januari 1915 ontving Aalst het bezoek van herr Schurmann, Duitsch gouverneur der bevoorrading, en Edward Anseele, schepen van Gent. Ondanks het bitter-koud weder, zaten beiden in open rijtuig; doch M. Anseele was er warm ingedoffeld, want hij droeg een pelsen frak, hem door den gouverneur geleend. Zij kwamen een onderzoek doen nopens den nood, die hier heerschte, en betrekkelijk de klachten, die het stadsbestuur desaangaande had ingediend. Bij hun vertrek beloofden de afgevaardigden het mogelijke te zullen doen om de ellende te heelen; en zij hielden woord: reeds vier dagen nadien ontving men het verheugend nieuws, dat M. Hendrickx beslist had, het dagelijksch rantsoen van 250 grammen per hoofd en per dag te geven.
wordt vervolgd

mvg. Alostum

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:52 pm

A.Van der Heyden:
JANUARI 29
Algemene klachten over de hoedanigheid van het brood, door het volk "mastiek brood" geheten. Toch kan men er zijn grootste honger mee stillen. Voor de rest trachtte men "op de zwarte markt" een beter brood op de kop te tikken, dat wat afwisseling gaf in het menu.

wordt vervolgd

mvg. Alostum

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:53 pm

A.Van der Heyden:
FEBRUARI 1
Het sluikblad "La Libre Belgique" verschijnt voor de eerste maal te Aalst.

wordt vervolgd

mvg. Alostum

[Alostum]

Geplaatst: 18 Mei 2010 12:54 pm

A.Van der Heyden:
FEBRUARI 3
Vastenavondfeesten (Carnaval) wordt verboden. Maar dit bevel was overbodig want de Aalstenaars hadden teveel zorgen om aan Carnaval te denken.

Dominicus Heyvaert, ° Aalst 09-07-1887. Dominicus is overleden op 03-02-1915 in Calais, 27 jaar oud. Hij is begraven in Calais, Communal, B.M.B. 0604.
Notitie bij overlijden van Dominicus: overleden in het militair hospitaal te Calais
Notitie bij Dominicus: soldaat 1e Linie
Eredienst op 16/02/1920 te Aalst, O.L.Vrouw-Bijstand
Was gehuwd met Joanna Van Yperzele.

wordt vervolgd

mvg. Alostum