Herman De Vos

[stephane]

Aalst eert Herman De Vos met een eigen straat.
Flamingant en onderwijzer Herman De Vos krijgt een straat in Aalst. De man wordt zo 72 jaar na zijn moord geëerd voor zijn inzet voor de organisatie ‘Vlaamsche Kinderzegen’. “Ik ben blij dat we deze man een postuum eerbetoon kunnen geven”, zegt schepen Mia De Brouwer (N-VA).
Herman De Vos (°1897) werd in 1944 vermoord door een commando van de Witte Brigades. Zijn enige misdaad was een sterk flamingantisch engagement. Hij was op het moment van zijn executie al twee jaar geen lid meer van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV).
De Vos was onderwijzer, vader van een zeer kroostrijk gezin en algemeen secretaris van de gezinsbond ‘Vlaamsche Kinderzegen’. Deze organisatie was sterk geworteld in het Daensisme en wou een Vlaamsgezind alternatief zijn voor de francofone ‘Bond van Kroostrijke Gezinnen’.
“We eren Herman De Vos omwille van zijn inzet voor Aalsterse gezinnen”, zegt schepen Mia. “Tijdens de bezetting heeft hij veel gedaan om gezinnen te helpen om de ontberingen van de oorlog te doorstaan. Het is mooi dat Aalst deze man een eerbewijs gunt, ondanks sommige pogingen om De Vos postuum zwart te maken”.

bron: Facebook: Onze Aalst, meer wijk, samen stad
04.01.2017

[Alostum]

Normaal gezien vraagt de gemeenteraadcommissie advies aan de sectorale deelraad cultureel erfgoed (waar Forum Aalst Historiek ook deel van uitmaakt) bij het toekennen van een nieuwe straatnaam. Dit gebeurde ook voor deze nieuwe straat aan de Geraardsbergsestraat. Het voorstel van de GR commissie was om Herman De Vos te eren met een straatnaam. De deelraad was unaniem van oordeel dat de heer Herman De Vos een te controversiële figuur is om een straatnaam aan toe te kennen en adviseerde om de naam ‘De Rivostraat’ te gebruiken. De GR commissie ging in eerste instantie akkoord maar op een latere commissie was hun voorstel om de straat toch te noemen naar Herman De Vos ‘Meester De Vosstraat’.

[tandwiel]

Normaal gezien vraagt de gemeenteraadcommissie advies aan de sectorale deelraad cultureel erfgoed (waar Forum Aalst Historiek ook deel van uitmaakt) bij het toekennen van een nieuwe straatnaam. Dit gebeurde ook voor deze nieuwe straat aan de Geraardsbergsestraat. Het voorstel van de GR commissie was om Herman De Vos te eren met een straatnaam. De deelraad was unaniem van oordeel dat de heer Herman De Vos een te controversiële figuur is om een straatnaam aan toe te kennen en adviseerde om de naam ‘De Rivostraat’ te gebruiken. De GR commissie ging in eerste instantie akkoord maar op een latere commissie was hun voorstel om de straat toch te noemen naar Herman De Vos ‘Meester De Vosstraat’.

Blijkbaar zijn er nog steeds mensen die heimwee hebben naar de tijden van 72 jaar geleden, toen het schorriemorrie en het krapuul over de straten heerste! Van controverse aanwakkeren gesproken, kon dit unanieme signaal tellen.

[woutervdsp]

Beste Tandwiel,
welk schorremorrie bedoel je? Het wordt misschien stilaan tijd om deze periode en deze thematiek met de nodige nuance te benaderen. De waarheid is meestal niet zo zwart-wit als sommigen het graag voorstellen. Het waren moeilijke tijden, die hopelijk nooit terugkomen, en aan beide zijden zijn dingen gebeurd die we nu met verbazing vaststellen.
Mvg,
Woutervdsp.

[woutervdsp]

Meester Herman De Vos (° 1897 te Geraardsbergen) was onderwijzer aan het Sint-Maarteninstituut (achtste leerjaar) vanaf 1921. Hij woonde op de Asserendries en was vader van een kroostrijk gezin, nl. 11 kinderen (1). Hij kwam naar school met paard en koets, reed via de witte poort op het Esplanadeplein binnen en stalde het paard achter blok 500 (nu speelplaats lagere school). Hij moet een sterke persoonlijkheid geweest zijn. Zo richtte hij zich in 1937 met assertieve bewoordingen tot bisschop Mgr. H. Coppieters om een bisschoppelijke vergoeding voor het lekenpersoneel in de bisschoppelijke colleges om te vormen zodat de onderwijzers met een groot gezin er meer voordeel zouden bij hebben dan de “jonggezellen”. In 1941 eiste hij bij de diocesane hoofdopzichter, C. Quintelier, op dezelfde assertieve manier een betrekking in het SMI op voor zijn zoon die zijn studies voor onderwijzer nog niet helemaal had afgerond… In het begin van WO II verving hij directeur R. Sabot als waarnemend schoolhoofd. In die periode hield hij een causerie voor de radio over het “kristelijk huwelijk”. Hij nam in de jaren 30 een anti-militaristisch standpunt in over de verlenging van de dienstplicht en stuurde aan op een neutraliteitspolitiek.
Naast overtuigd katholiek was hij ook een fervente Flamingant. Zo was hij actief lid van het VNV, het Vlaams Nationaal Verbond. Maar in 1942 gaf hij zijn ontslag uit onvrede met de gang van zaken. Het VNV was het pad van de collaboratie ingeslagen om de Vlaamse verzuchtingen met Duitse steun te kunnen realiseren, maar werd alsmaar meer in het nazistisch moeras meegezogen (2). Als secretaris zette hij zich ook in voor Vlaamsche Kinderzegen. Dit was de tegenhanger van de unitaire Bond van Kroostrijke Gezinnen en sterk geworteld in de Daensistische beweging. Tijdens WO II kreeg VKZ door de Duitse bezetter een voorkeursbehandeling in vergelijking met de unitaire Bond. Meester De Vos was iemand die zich actief inzette voor zijn medemens. Zo was hij wijkleider van de Organisatie der Zelfbescherming en secretaris van de plaatselijke afdeling van Winterhulp. Diverse plaatselijke personaliteiten zoals baron Moyersoen, deken Reynaert, superior Verbraeken, … steunden deze organisatie, die via voedselbedeling de penibele situatie van de bevolking en van de kinderen tijdens de bezetting een beetje probeerde te verlichten. Zo konden de leerlingen tijdens de speeltijd genieten van vitaminen-, soep-, vis- of broodbedelingen (3).

Moord en martelaarschap
Herman De Vos werd 2 weken na de bevrijding, op 13 september 1944, vermoord door een commando van de Witte Brigades, meer bepaald door leden van het linkse Onafhankelijkheidsfront.
Begin september was hij opgepakt door het Verzet en opgesloten in “de Pupillen” op de Graanmarkt wegens zijn lidmaatschap van het VNV en dus collaboratie met de bezetter. Van daar werd hij overgebracht naar de gevangenis van Dendermonde, waar hij verhoord werd door procureur Rommel. Deze achtte zijn schuld echter te gering en stelde hem derhalve in vrijheid op 12/9/1944.
SMI-Directeur Verbraeken verklaarde dat H. De Vos bij zijn weten nooit laakbare daden had gesteld, dat hij zich, evenals voor de oorlog, bezorgd had getoond voor de kroostrijke gezinnen en dat hij voor de oorlog als zeer Vlaamsgezind en christelijk bekend stond. Een oud-collega getuigde dat hij leerlingen die het thuis moeilijk hadden ’s middags in de klas vaak één van zijn boterhammen gaf.
Die vrijspraak was niet naar de zin van sommige verzetslieden die de gerechtelijke autoriteiten te laks vonden en het recht in eigen handen wouden nemen. Zij betichtten hem ervan gehandeld te hebben uit winstbejag en 2 verzetslieden te hebben verklikt.
Volgens oud-onderwijzers pochte meester De Vos nogal met zijn vrijlating en sloeg hij de raad van zijn vrienden in de wind om niet thuis te overnachten.
In de nacht van 13 september belde een groepje weerstanders (de zgn. Vliegende Witte Brigade) bij hem thuis aan. Toen de oudste zoon opende had het commando bijna hem meegenomen… Ze namen Herman De Vos mee onder het voorwendsel dat er nog enkele ophelderingen dienden verstrekt te worden aan de lokale overheden. Ze voerden hem echter mee richting Haaltert. ’s Anderendaags vond men zijn lichaam met kogels doorboord terug aan de kerkhofmuur van Haaltert.
Herman De Vos had de pech dat de weerstanders Jozef Van Overstraeten (4), tevens flamingant en in hun ogen ook landverrader door collaboratie met de nazibezetters (en in WO I reeds Aktivist), niet thuis hadden aangetroffen…
“De Gazet van Aalst” bestempelde deze laffe moord op meester De Vos als een onvergeeflijke schanddaad. De bevolking was geschokt toen ze dit drama vernam. “Een man die valselijk werd beschuldigd, wiens daden geschiedden uit menslievendheid en niet uit winstbejag, zoals zijn vijanden graag wilden geloven, was zo het eerste slachtoffer geworden van de repressie in het St.-Maarteninstituut” (5).
Naar aanleiding van de toekenning van de straatnaam verklaarde schepen Mia De Brouwer (NVA) in 2017: “We eren Herman De Vos omwille van zijn inzet voor Aalsterse gezinnen. Tijdens de bezetting heeft hij veel gedaan om gezinnen te helpen om de ontberingen van de oorlog te doorstaan. Het is mooi dat Aalst deze man een eerbewijs gunt, ondanks sommige pogingen om De Vos postuum zwart te maken. Zijn enige misdaad was een sterk flamingantisch engagement”.

Gerechtigheid …
Het gerechtelijk onderzoek naar de daders van de moord leidde aanvankelijk tot geen resultaat. Pas na de moord op schepen Pierre Cornelis in mei 1945, eveneens gepleegd door een deel van het verzet (de zgn. bende van Louis Pistool), kwam er schot in de zaak. De 7 daders van de moord op meester De Vos verschenen pas in dec. 1948 voor het Oost-Vlaams Assisenhof te Gent. Tijdens het proces probeerden ze de verantwoordelijkheid van de moord op een andere af te wentelen. De rechter oordeelde dat de hoofdverantwoordelijkheid bij Leon Bocken lag en veroordeelde hem tot 10 jaar hechtenis. Lodewijk De Wilde, Raymond De Bom en H. Van Rentergem werden tot 7 jaar opsluiting veroordeeld. Twee andere beschuldigden werden vrijgesproken. Matthys J., die in 1947 naar Canada was uitgeweken, kreeg op 2/10/1950 nog een gevangenisstraf van 7 jaar (6).

Alleen al om het stereotype zwart-wit denken te doorbreken en aan te tonen dat “de goeie” ook minder goede dingen gedaan hebben en de zgn. “slechte “ ook goeie dingen, is zo een straatnaam op zijn plaats … Een goed pleidooi ook voor de rechtstaat met de scheiding der machten, die we vandaag in Vlaanderen als de evidentie zelve ervaren. Actuele parallellen met regio’s als Irak, Syrië, maar zelfs Turkije en Rusland, liggen voor het rapen… Spijtig dat deze historische context niet kan toegevoegd worden onder het straatnaambord van de zijstraat van de Geraardbergsestraat.

(1)In 1944 variërend tussen 5 en 20 jaar. Elders maakt J. Ghysens melding van 9 en 13 kinderen (o.a. Aalst 1940-44. Een stad onder Duitse bezetting, p. 234) …
(2) Bij de epuratie werd door de inspecteurs van het Lager Onderwijs 1 maand schorsing voorgesteld voor zij die lid waren van het VNV tot begin 1942.
(3) G. VAN BOCKSTAELE. Het Sint-Maarteninstituut 1881-1980, p. 139-140. W. VAN DER SPIEGEL. (On)schuld en boete: collaboratie, repressie en epuratie in twee katholieke basisscholen te Aalst (1940-1962). – Het Land van Aalst, jrg. LIII, 2001, nr. 2, p. 104. Art. De Vos Herman. -De Nieuwe encyclopedie van de Vlaamse Bewegin, p.
(4) Jozef Van Overstraeten (°1896, + 1986). Tijdens WO I was hij actief als Aktivist, waardoor hij in 1918 enkele dagen in de gevangenis vloog en zijn ambt als leraar in Sint-Truiden verloor. In 1920 werd hij aangesteld als leraar Nederlands in de rijksmiddelbare school in Aalst. Hij werkte mee aan het VTB-blad "Toerisme" waarvan hij in 1929 hoofdredacteur werd. In 1927 werd hij ondervoorzitter van de VTB, in 1931 secretaris en in 1933 afgevaardigd beheerder. Zijn zoon Toon was als 17-jarige vrijwilliger voor het Vlaams Legioen naar het Oostfront getrokken om te vechten tegen het bolsjevisme. Hij was in de jaren ’80 VU-senator.
(5) G. VAN BOCKSTAELE. Het Sint-Maarteninstituut 1881-1980, p. 140.
(6) J. GHYSEN. De Duitse bezetting te Aalst, 1940-44, p. 107 – 110.

[Alostum]

Verzetsstrijder Sebastiaan Verhulst (° Aalst 15/03/1914) zei over de moord op Herman De Vos in een interview in juli 1989:

"Voor ons waren dat echte misdaden, het was niet aan ons om op te treden in de plaats van het Belgische gerecht. Voor ons verzetslui was het een erge zaak dat zulke kerels zich na de bevrijding bij ons konden aansluiten en de echte weerstanders verdrongen. Wij hebben de fascisten niet bevochten om na de oorlog die fascistische methodes zelf toe te passen"

Bron: GEERT CLEERBOUT, En nu gaan ze boeten !, Van Halewyck, Leuven, 2015

[willykiekens]

vele wandaden van de zogezegde "witte brigade" liepen na de bevrijding in Aalst zo uit de hand, dat de geallieerde instanties moesten ingrijpen om er paal en perk aan te stellen, tijdens de bezetting waren er nooit zoveel weerstanders geweest.
Toen mijn vader, als werkweigeraar opgepakt werd en weggevoerd naar Duitsland op juni 1943, drie dagen na mijn geboorte en pas in augustus 1945 na de vrijding terugkeerde was hij stomverbaasd wie allemaal onder de naam verzetsman rondliep. De naam van de collaborateur die hem verraden had heeft hij nooit officieel willen doorgeven, hij vond niet dat de vrouw en hun kinderen moesten mee boeten voor de dwaasheden van hun vader, die voor identieke wandaden toch al veroordeeld was; bijna dagelijks kwam er een neef van die man bij ons over de vloer, mijn vader heeft nooit zijn naam vernoemd, maar heeft hierdoor ook nooit enige vergoeding van de staat kunnen trekken.

[Kerkxken]

Iemand die weet of zijn graf er nog steeds is? Ik vermoed op de begraafplaats van Aalst begraven destijds?

[Alostum]

Marc Reynebeau schreef volgend artikel over Herman De Vos op 25/09/2019 in Het Nieuwsblad:

Hoe het verzet in Aalst een kwalijke naam kreeg.

Jozef Van Overstraeten had met de VTB-VAB een naam die in de Vlaamse Beweging klonk als een klok. Maar in 1944 ontsnapte hij slechts nipt aan de dood. Historisch onderzoek werpt nieuw licht op een bevrijdingsmoord in Aalst van 75 jaar geleden.

Hoe het verzet in Aalst een kwalijke naam kreeg

Jozef Van Overstraeten had met de VTB-VAB een naam die in de Vlaamse Beweging klonk als een klok. Maar in 1944 ontsnapte hij slechts nipt aan de dood. Historisch onderzoek werpt nieuw licht op een bevrijdingsmoord in Aalst van 75 jaar geleden.

Historisch onderzoek werpt nieuw licht op moord van 75 jaar geleden

Muzikant Jan De Wilde maakte er in 1970 nog een liedje over: “En toen het eindelijk vrede was, werd iedereen haast gek, hij kreeg al gauw als feestcadeau een kogel in z’n nek”. Hij, dat was de Aalsterse onderwijzer Herman De Vos, die in de vroege ochtend van 14 september 1944, driekwarteeuw geleden, door het verzet werd geëxecuteerd.

Toen stond De Vos bekend als Vlaams-nationalist en collaborateur. Hij was stichter en leider van Vlaamse Kinderzegen, de Vlaams-nationalistische tegenhanger van de ‘Belgische’ Bond der Kroostrijke Gezinnen (nu: de Gezinsbond). De vereniging zocht tijdens de oorlog in de schaduw van de fascistische partij VNV bij de Duitse bezetter een voorkeursbehandeling. Dat zou Herman De Vos bij de bevrijding zuur opbreken.

Nadat op 3 september 1944 de geallieerden Aalst waren binnengetrokken, begon de vervolging van de collaboratie. Ook De Vos werd opgepakt, maar op 13 september liet het gerecht hem en nog zes andere gearresteerde collaborateurs weer vrij. Tot groot onbegrip bij het in Aalst vrij actieve verzet. Even tevoren was nog een verzetsman gesneuveld in een gevecht met een Duitse achterhoede en in het ook pas bevrijde kamp van Breendonk had het verzet voor het eerst volop inzicht gekregen in de gruwelen van de nazirepressie.

‘Een daad’ stellen

Om in de stad macht en invloed te verwerven, maakte Leon Bocken van de Vliegende Brigade zijn privémilitie

Om het gerecht onder druk te zetten, wou het verzet ‘een daad’ stellen: eigenmachtig zo’n collaborateur liquideren. De keuze viel op de prominentste van de zeven die net waren vrijgelatenen: Jozef Van Overstraeten (1896-1986). Hij leidde de Vlaamse toeristen- en automobilistenbond (VTB-VAB), gesticht als concurrent van het unitaire Touring. Via het VNV wou hij in de collaboratie een koepelorganisatie voor Vlaamse cultuur opzetten. Toen al klonk zijn naam in het flamingantisme als een klok, ook na de oorlog. Onder zijn leiding bleef de VTB-VAB nog decennialang een Vlaams-nationale strijdvereniging.

In de late avond van 13 september ontsnapte Van Overstraeten – die uiteindelijk niet vervolgd zou worden als collaborateur – slechts nipt aan de dood. Per toeval: toen verzetslui hem kwamen ophalen, was hij niet thuis. Dat schrijft de jonge historicus Robbe Meerpoel in het volgende nummer van het tijdschrift Wetenschappelijke Tijdingen. De verzetsmannen zochten en vonden een alternatief in Herman De Vos, die even later in buurgemeente Haaltert stierf onder de kogels. Hij of Van Overstraeten, het maakte niet uit, ‘als de daad maar gesteld was’.

In Aalst bleef de liquidatie tot de verbeelding spreken, zoals in dat liedje van Jan De Wilde. In 2017 eerde het door de N-VA geleide stadsbestuur De Vos door een straat naar hem te noemen, weliswaar een doodlopende zijweg van de Geraardsbergsestraat. De herinnering ziet deze moord als een criminele uitwas van het communistische verzet. Maar die perceptie klopt niet, toont het onderzoek van Meerpoel aan.

Jozef Van Overstraeten: gered door toeval. advn

De liquidatie was het werk van de Vliegende Brigade, die werkte in opdracht van een bij de bevrijding opgerichte onderzoekscommissie. In die commissie zetelden leden van de vele lokale verzetsgroepen, zoals het Onafhankelijkheidsfront (OF), en van het stadsbestuur van Aalst. Het OF had een stevig palmares in het verzet en was politiek pluriform; het was wel opgericht vanuit de communistische partij, maar die was daarin snel in de minderheid.

Nog een tweede moord

De Vliegende Brigade was zowat de gewapende arm van de onderzoekscommissie. Maar ze trad almaar gewelddadiger en eigengereider op en wekte bij de overheid, ook buiten Aalst, snel argwaan. Onder impuls van haar feitelijke leider Leon Bocken, een communist die als gezant van de nationale leiding van het OF in Aalst veel ontzag afdwong, onttrok de Brigade zich steeds meer aan elke controle. Ze bleef gewapende acties uitvoeren en schrok er niet voor terug om magistraten te intimideren. Haar ‘kapitein’ Louis De Wilde werd zelfs gearresteerd, maar hij ontsnapte naar Frankrijk en verzeilde in de onderwereld van Marseille. De Franse politie kon hem arresteren en leverde hem aan België uit.

Wisten velen in Aalst wel wie Herman De Vos had vermoord, het onderzoek ernaar schoot niet op. En dat was vast zo gebleven als er geen volgende moord was gevolgd, op 15 mei 1945, op de liberale oorlogsschepen Pierre Cornelis. Het onderzoek leidde snel naar de Vliegende Brigade en haar nieuwe rijzende ster, Dominique Walraef. En naar het motief: Cornelis zou het zwijgen opgelegd zijn omdat hij wist dat Walraef in de oorlog verzetslui bij de Duitsers had verklikt. Bekentenissen over deze moord lokten ook verklaringen in de zaak-De Vos uit, en zo belandden beide liquidaties in 1948 en 1950 bij het assisenhof.

Machtswellust

In Aalst vonden het verzet en de politiek dat het gerecht te laks optrad tegen de collaboratie

De moorden brachten het OF en zeker de communistische partij in opspraak. Het gerecht en de kranten – en, aldus Meerpoel, via die weg ook de historiografie – zagen het geweld van de Vliegende Brigade slechts als communistische terreur. Maar in de zaak-De Vos handelde de Brigade niet op eigen initiatief. Op 13 september 1944, bij de vrijlating van de zeven collaborateurs, was het de onderzoekscommissie die het gerecht met ‘een signaal’ tot de orde wou roepen en haar Vliegende Brigade inschakelde. Die kon zich dus ‘gedekt’ voelen door de commissie toen ze de bekendste van de zeven, Jozef Van Overstraeten, ging neerschieten – met De Vos als geïmproviseerd alternatief.

Daarna weekte de Brigade zich wel degelijk los van de Aalsterse onderzoekscommissie. Al snel onderhield ze geen structurele banden meer met het georganiseerde verzet of de communistische partij. Onvrede over haar acties leidde zelfs tot een breuk in het OF in Aalst. Leon Bocken bleek vooral mentaal manipuleerbare, sociaal eerder marginale figuren in ‘zijn’ Vliegende Brigade te verzamelen, waarbij het communisme, aldus Meerpoel, ‘vooral als dekmantel’ diende. Bocken was uit op persoonlijke macht en invloed in de stad en zette de Brigade in als zijn privémilitie. Toen hij en de zijnen voor de rechter kwamen, kregen ze dan ook nooit steun van de communistische partij of van verzetsorganisaties. Die wisten maar al te goed hoezeer de Vliegende Brigade hen in diskrediet bracht en zo bijdroeg tot een mythe die het verzet ook nu nog ten onrechte alleen associeert met criminaliteit of communistische agitatie.


Reconstructie van de moord op Herman De Vos

Bronnen:
https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20190924_04625804
http://www.wt.be
Herman De Vos: toevallig slachtoffer. advn
Het Onafhankelijkheidsfront op patrouille. advn

[abubart]

Ik vraag mij af waarom deze rubriek Herman De Vos heet en niet Armand Antoine Ghislain De Vos, want dat is zijn echte geboortenaam. Dit zou niet de eerste maal zijn dat de commissie voor onderzoek naar de toekenning voor straatnamen e.a. zich bezondigen aan het niet correct opzoeken van de echte naam. Zo ook de Louis De Rijckestraat die fout geschreven is. Het moet De Rycke zijn. Misschien muggezifterij, maar Cyriel Poep wou toch ook zijn naam als Pape geschreven zien staan en niet als Poep. Mensen geven vaak om één letter, al was het maar een "D" veranderd zien in "d", en zo kan je uren vertellen over dergelijke families.