Aalsterse stadspoorten

Moderators: Alostum, david, janlouies

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

Aalsterse stadspoorten

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:35

Geplaatst: 11 Sep 2013 06:46 pm
Jerommeke schreef:Aalsterse stadspoorten.

Al in 1127 beschikte Aalst al over een omwalling die de hele stad omringde, deze omwalling bestond in 1338 voor ongeveer de helft uit een aarden wal en de andere helft uit een stenen muur, de muur beschikte over de nodige schietgaten en torens.
Het grootste gedeelte van de aarden wal bevond zich langs de Dender.
Een stadsrekening uit 1447 vermeld dat de verdediging van de stad langs de Dender zeer zwak was door het ontbreken van muren: “… datse zeere cranc was, mids datse daer niet ghemuert en es”.
In de “Costumen van Aelst” kan men lezen dat de “vestingsbarmen” een breedte van 20 voet (5,54 m) hadden en de muur een dikte van 4 tot 5 voet (1,11 m tot 1,39 m) had.
Op de vestingmuur bevonden zich volgens Sanderus niet minder dan 25 torens, slechts een tiental namen zijn bekend gebleven:
Troetelaerstoren, Sint Ursmaarstoren, Scherrewerre- of Schrobberstoren, Bueneghemtoren, Clappaertstoren, Mout- of Smouttoren, Rode- Witte- en Blauwe toren en de Dommelaer.
De Scherrewerre- en Mouttoren waren tevens watermolens.
Deze laatste was ook nog een tijd een kruitmagazijn van “poeder ende loodt”.
De Scherrewerretoren stond naast de Kapellepoort en verkreeg later ook de naam van Schrobberstoren omdat de bewoners ervan schrobbers genoemd werden, personen die instonden voor het reinigen van de in deze omgeving opgerichte pesthuizen.
Gedeelten van de Mouttoren zijn nu nog bewaard gebleven in de gebouwen van de firma Seps in de Moutstraat.
De vestingen die allemaal met doornhagen waren beplant kregen de naam van o.a. Sterrevesten, Sint Sebastiaansvesten, Pontstraatvesten, Carmelietenvesten, Hoogevesten, Kapucienenvesten, Kattestraatvesten, Nieuwstraatvesten, enz.

Er waren vanaf de vijftiende eeuw zes poorten die allen van ophaalbruggen waren voorzien:
1. Pontstraat- of Brusselse poort
2. Nieuwstraat- of Gentse poort
3. Kapelle- of St. Ursmaarspoort
4. Kattestraatpoort
5. Molenstraat-, Ayeghemmer-, of Dendermondse poort
6. Zoutstraat-, Geeraardsbergse- of Oudenaardse poort

De Kapellepoort stond aan de Kapellestraat, de straat die naar de kapel van Sint Ursmarus liep.
Deze kapel zou gestaan hebben ter hoogte van het huidige stationsplein dat oorspronkelijk de “Sint Ursmarusmeersch” noemde.

In 1578 werd de muur versterkt met een bijkomende aarden wal en werden er een soort terrassen bijgebouwd voor de opstelling van kanonnen, ook werden er bijkomende muurtorens geplaatst om de poorten te verdedigen.
De Nieuwstraat- en Zoutstraatpoort werden ook als militaire gevangenissen gebruikt.
In 1640 verminderde het toch al karige broodrantsoen van de krijgsgevangenen door de verdubbeling van de graanprijs, bij een ontsnappingspoging van een aantal Franse hongerige soldaten brandde de Nieuwstraatpoort grotendeels af.
Toen Aalst in 1667 door het Franse leger onder bevel van maarschalk Turenne werd aangevallen maakte deze een enorme strategische fout waardoor vele Franse soldaten en officieren sneuvelden.
Hiervoor op de vingers getikt door Lodewijk XIV liet hij, na inname van de stad en als persoonlijke vergelding, ongeveer 3000 Aalstenaars en 1500 soldaten, de omwalling afbreken.
Aangezien de troepen slechts een paar weken ter plaatse bleven slaagden zij er niet in de volledige omwalling te slopen.
Na het vertrek van de Fransen werd het door het stadsbestuur zelfs verboden de overgebleven muren en poorten nog verder af te breken.
De uiteindelijke volledige afbraak van de versterkingen wordt echter pas later bevolen door de Spaanse koning.
De totale ontmanteling zal echter nog vele jaren duren en slechts gedeeltelijk worden voltooid, pas in 1671 wordt met het effenen van de vesten begonnen.
In 1683 worden sommige “bolwerken” openbaar verkocht of verhuurd, maar er zijn slechts weinig geïnteresseerden.
In de verkoop- en verhuuraktes stond namelijk een clausule die bepaalde dat ten tijde van oorlog de eigenaars en huurders de gebouwen terug aan de stad moesten afstaan.
Aangezien de Scherrewerre- en Mouttoren ook watermolens waren, werden deze voorlopig voor afbraak gespaard, ook de Dommelaer en sommige vestingen bleven nog bestaan tot rond 1762.
De Scherrewerretoren werd volgens een stadsrekening in 1770 nog aanzienlijk hersteld:
Op het Scherrewerre om ’t selve te bevrijden van water en wint, neghen vaten calck en vier hondert callebijter* met acht pannen en thien tichelen en een dobbel vest, dertigh careelsteen, een pont haijr** en twee daghen van den metser”.
Rond 1766 werd het effenen van de vesten verder gezet en om gezondheidsreden werd begonnen met het dempen of overwelven van de stadsgrachten, rond 1778 beginnen aan de Pontstraat de rioleringswerken.

Tussen 1836 en 1847 werden de resterende oude stadsgrachten deels overwelfd en deels opgevuld, de allerlaatst overgebleven Sterrevesten verdwenen uiteindelijk rond 1841, de stadsgracht werd hier overwelfd in 1844, met de overwelving van het “Peerdewater” verdween de laatste stadsgracht in 1847.
Op de gevulde grachten begon men te bouwen en zo ontstonden o.a. de Zonne-, Vrijheid- en Esplanadestraat.
Vanaf dan begon Aalst zich voor goed uit te breiden buiten de eeuwenoude stadsomwalling.

* Callebijter = spits toelopende houten balk gebruikt in dakgebinte.
** Haijr = haar, meestal paardenhaar, gebruikt als bindmiddel in metselwerk.
Aalsterse voet = 0,277 meter.

Momenteel (september 2013) worden er archeologische opgravingen gedaan om de funderingen van de Zoutstraatpoort terug te vinden.

Zie artikel van Stephane: http://aalstwaarisdetijd.forumup.be/vie ... arisdetijd

Bronnen:
Historiek der Oude Straten, Petrus Van Nuffel
Waar is de tijd, 1000 jaar Aalst
Pentekeningen, eigen verzameling
Andere tekeningen, uitvergrotingen van de Sanderuskaart


Situering van de poorten.

Afbeelding

Pontstraatpoort.

Afbeelding

Afbeelding

Nieuwstraatpoort.

Afbeelding

Afbeelding

Kapellepoort.

Afbeelding

Afbeelding

Kattestraatpoort.

Afbeelding

Afbeelding

Molenstraatpoort.

Afbeelding

Afbeelding

Zoutstraatpoort.

Afbeelding

Afbeelding

De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

zoutstraatpoort

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:35

Geplaatst: 02 Okt 2013 08:22 am
willy kiekens schreef:als dit de restanten van de poorttorens zijn, dan moeten de voortorens zich ter hoogte van het Collinetplein bevinden; is daar iets van geweten? En zijn de huizen op de linker zijde van het Keizerlijk plein dan gebouwd op de plaats van de omwalling, indien ja dan zouden de oude grachten zich eerder ter hoogte van de achterzijde van de huizen of het begin van hun tuinen bevinden. Of zijn de oude stadsgrachten dicht gegooid met het afbraakmateriaal van de omwalling? Wat waren dan de muurresten die, een paar decennia geleden, bloot lagen in het midden van het plein ter hoogte van het monument van koningin Astrid? Sorry voor de misschien domme vragen, maar ik zie er voorlopig geen antwoord voor.
De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

Re: Aalsterse stadspoorten

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:36

Geplaatst: 09 Nov 2013 09:19 pm
abu bart schreef:Ik bedank in eerste instantie Jerommeken voor de zeer nuttige info die ik slechts gedeeltelijk kende, de tekeningen (welke inderdaad deze zijn waarover ik het had) en de mij onbekende tekeningen rechts ervan. Die komen duidelijk van een mij onbekende kaart. Wat de Zoutstraatpoort betreft, er is een duidelijk verschil te zien tussen de twee tekeningen, maar op basis van wat ik meen te hebben gezien en te hebben getekend gaat mijn voorkeur naar deze met het poortvoorbouwtje, dit verklaart immers volledig het bruggenhoofd die op de kaart van Sanderus niet te zien was.
Ik hoop dat mijn maquettebouw hiermee wel lukt, zoniet stuur ik je wel een vraag als het mag.
De vraag nu van Willy nu. De vesten aan de Kastanjevesten is een speciaal geval, daar er een dubbele gracht was. De buitenste ontving het water van de Nuwebeke en bevoorraadde verder de ganse vesten van vers water. Waarom 2 grachten is mij nog een raadsel, misschien was de verdediging die zijde anders te zwak. De binnenste, tegen de muur liggende, gracht lag ter hoogte van het buitenste deel van de Kastanjevesten, dus ongeveer van de lijn tussen de helft van Koning Boudewijn en de helft van Koningin Astrid naar de buitenkant van de stad toe tot een stuk onder de huizen, die er pas gekomen zijn na de overwelving van het restant van de gracht. Dan was er een strook grond van pakweg 2 à 3 meter grond voor men aan de tweede gracht kwam. Dit voor ogen houdend moet de vesten daar inderdaad tot ongeveer het midden tussen de droogkuis en het Chinees restaurant zijn gekomen, want daar liggen volgens mij de funderingen van de 2 voortorens van de poort.
Het grote probleem waar iedereen mee zit, stadsdiensten en archeologen incluis vermoed ik, is, wat er van de buitenste gracht is geworden daar deze het water van de Nuwebeke ontving en dus niet zomaar kon gedempt worden. Er moet een verloop zitten van de ene gracht naar de andere, de vraag is nog altijd waar dit gebeurt.
Uit getuigenissen van de werklieden die de collector reinigen-herstellen (voor het ogenblik tussen Zoutstraat en Dr.Schelfouts Park) blijkt dat de riolering aan het Keizersplein hoegenaamd niet rechtlijnig loopt. Er is zelfs sprake van een bocht van 90°, en dichtmetseling van een koker met doorbraak naar een andere koker die uitgeeft in een vrij brede zaal van ongeveer 4 meter. Waar deze zich bevindt en of het sluisje van de pre-industrieel Possé (huis Bogaert) er iets mee te maken heeft is vooralsnog onduidelijk.
We kunnen enkel wachten en hopen dat de graafwerken op het Keizersplein nog iets opleveren, want de exacte ligging van de muur zelf en de verschillende torens is nog steeds niet bekend.
De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

vervolg stadsvest

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:36

Geplaatst: 02 Mei 2014 02:20 pm
abu bart schreef:Van de werknemers die de Hoezebeekcollector aan de Zoutstraatpoort aan het renoveren zijn weet ik nu het volgende: de 'kathedraal' waarover zij spreken is ongeveer 4 meter breed en meer dan 100 meter lang. Men komt er in na een aantal bochten vanaf de Zoutstraatpoort.
Ik rond nu een studie af op basis van foto's die mijn these stellen dat deze 'kathedraal' niets anders is dan de buitenvest die het water van de Nieuwbeek opvangt. Dus is mijn conclusie: de buitenvest welke men op de kaart van Sanderus duidelijk kan herkennen, bestaat nog en zit ongeveer 4 meter diep onder de tuinen van de huizen aan het Keizersplein (westzijde), overwelfd door een bakstenen gewelf, vermoedelijk doorlopend tot aan de ingang van de Nieuwbeek, zo'n 300 meter verder.
Voor liefhebbers van de studie, nog even geduld en dan vind je ze op mijn site waar ook de Zoutstraatpoortmaquette op te kijk staat. Het is enkel nog een kwestie van de site aan te passen, dus morgen zal ze er zeker zijn.

http://users.telenet.be/bartgoffa/
De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

Re: Aalsterse stadspoorten

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:37

Geplaatst: 03 Mei 2014 10:45 am
stephane schreef:Mijn conclusie hierop

Ik denk dat de smalle riool van 1 meter breed, die afgesloten is door een muur de eerste riool is die gebouwd is. Met de bedoeling om later de buitenvest te dempen, wegens niet meer in gebruik en vermoedelijk dicht geslipt (met bijkomende geurhinder). Maar toen de nieuwe rooilijn bepaald werd kwamen de achtergevels van de nieuw te bouwen herenhuizen op deze riool te liggen. De bouwheren moesten dus bouwen op een riool en dit kon verzakkingen veroorzaken, ook kon er opstijgend water in de kelder komen. De hoekwoning (droogkuis Korte Zoutstraat) is gebouwd (de riool loopt onder de kelder) op deze drassige grond en moest daarom verstevigd worden, zie ook de enorme muurankers in de zijgevels.

Ik denk dat ze daarom deze riool afsloten en de nog openliggende buitenvest overwelfde die in hun toekomstige tuin ligt. Daarom de bochten in deze riool en de haakse aansluiting op de oudere riool.

Op 2 oktober 1792 geeft de Stad Aalst toelating aan de bewoners om de oude, laatste openliggende stadsgracht te overwelven achter hun huis.

Op deze ‘kathedraal’ zijn de meeste rioleringen van deze kant van het Keizersplein aangesloten en dus niet op de recentere stadsriool, onder de straat.

Ik stel mij de vraag in hoeverre deze ‘kathedraal’ gebruikt is in de 1ste en 2de wereldoorlog. Zo een ruimte kon perfect gebruikt worden als schuilkelder of als ontsnappingsroute…

stephane
De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

de kathedraal

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:37

Geplaatst: 03 Mei 2014 05:47 pm
abu bart schreef:of ze gebruikt werd als schuilkelder/vluchtroute weet ik niet, wel zijn er in de riool restanten van wapens gevonden die uit de 20e eeuw dateren, dus geen goedendags, knotsen, speren enz, wel revolverrestanten. Wie weet wat er daarmee gebeurd is.
Ik denk dat als ze de kathedraal zullen ruimen, dat er daar interessante restanten van 200 jaar geschiedenis kunnen bovenkomen. Ik weet wel niet of dat tot die mensen hun opdracht behoort of dat de stad verdere renovatiewerken heeft voorzien vanaf de kathedraal.
De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

Re: Aalsterse stadspoorten

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:38

Geplaatst: 14 Mei 2014 12:18 am
esja schreef:Bart,

waarom er daar een dubbele gracht was is zeer simpel en de logica zelf. De grachten werden op het hoogste punt van water voorzien en de ganse ring rond Aalst moest van water voorzien blijven. Die hoogste plaats is het keizerlijk plein en de toevoer is de nieuwbeek. Wat nu indien er daar een enkele gracht was? Indien er een slimme aanvaller was dan ging die eenvoudig de nieuwbeek afsperren of omleiden en de gracht op het de keizerlijke plaats viel zonder water en men kon er zo over. Dus, die dubbele gracht was nodig, enerzijds om de tweede gracht te bevoorraden maar ook om die tweede gracht te kunnen afsluiten (dus met stilstaand water) van de bevoorrading.
Ben ik verstaanbaar of een beetje te vlug met mijn redenering?
De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

Re: Aalsterse stadspoorten

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:38

Geplaatst: 14 Mei 2014 07:31 am
abu bart schreef:@Esja,

je redenering klopt, ik had dat zelf al zijdelings aangehaald in mijn verslag van de riolering onder de Zoutstraatpoort ( eveneens te vinden op mijn site) en van de waterbevoorrading van de stadsgracht (ook op mijn site en vroeger op het forum). Je verduidelijkt wel het heikel punt van het stilstaand water van de binnenvest waarvan je vorige zaterdag nog aanhaalde dat dit water werd geregeld door sluisjes die op hun beurt werden verdedigd door de torens, zoals de Moutmolen. Een andere bekende verdediging was de dommelaar aan de Kat.
Maar persoonlijk vind ik nog steeds dat het afsluiten van de waterbevoorrading van de vesten (door de aanvallers dan ) beter zou gebeuren aan het huidige sluisken dan net voor de stadsvest, kwestie van niet zelf met natte voeten te komen staan.

Bart
De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

Re: Aalsterse stadspoorten

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:39

Geplaatst: 14 Mei 2014 09:19 am
stephane schreef:De gracht was de zwakke schakel van de verdediging van Aalst, bij warme zomers was er weinig waterdebiet, en stonden de grachten leeg, dit werd opgelost door de sluisjes aan de poorten en de een vijver aan het sluisje van de Hoezebeek/Siesegembeek (zie teksten Abu Bart), om de grachten van het nodige water te voorzien.

maar als de aanvallers op Aalst, het sluisje dicht draaiden kwamen zo de grachten bijna leeg te staan (en werd de vijver opgevuld)...

Onze stadsmuren werden honderden jaren vernieuwd, versterkt en aangepast...de stadspoorten dienden in feite enkel voor het innen van het nodige tolgeld, maar tegen oorlog waren ze niet bestand, Aalst was steeds een open stad!

stephane
De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)

Gebruikersavatar
Alostum
Site Admin
Berichten: 13002
Lid geworden op: 14 Mei 2014, 15:27
Locatie: Aalst

dubbele gracht

Berichtdoor Alostum » 29 Mei 2014, 14:39

Geplaatst: 15 Mei 2014 04:45 pm
esja schreef:Deze dubbele gracht bestaat ook aan de hoge vesten en met dezelfde achtergrond, daar komt de molenbeek in de Dender en had men hetzelfde risiko dat de vijand de omwalling kon droog zetten door de toevoer af te sluiten.
De wereld gaat door, de tijd gaat voorbij, mensen gaan weg en soms keren ze niet meer terug en blijven alleen nog foto's achter. Robert Frank (1924-2019)


Terug naar “Archeologie”

Wie is er online

Gebruikers op dit forum: Geen geregistreerde gebruikers en 1 gast

Advertentie