Verloren Maandag

[Alostum]

Geplaatst: 19 Nov 2013 01:20 pm

Aalst treedt vooraan in de rij, met “hete brood” nog wel. Dat krijgt men in hoofdzaak op “Verloren Maandag”, d.i. de eerste zondag van oktober; de vele leden van de feestmaatschappij “De Kat” (ook de naam van de wijk) krijgen dat. Vier of vijf mannen dragen grote manden warm brood door de straten.
De bakker heeft in het deeg rozijnen verwerkt.
“Verloren Maandag” valt gewoonlijk de eerste maandag na Driekoningen. In Aalst krijgt u volgende uitleg voor hun ongewone datum: vroeger, vóór de periode van de sociale wetgeving, zochten de werklieden een laatste maal de gelegenheid om zich te ontspannen, tijdens de overgang van de zomer naar de winter; op de eerste maandag van oktober werken ze niet, verloren dus hun loon en aldus is de term ontstaan. “Vlaaien” lust men er het hele jaar door. De keizerlijke stede telt meer dan 27 kermissen. Dat betekent, dat men er altijd een kermistafel met vlaaien kan aantreffen.
Renaat Van der Linden

Uit: “Toerisme in Oost-Vlaanderen” 16e jaargang nr.5 september-oktober 1967

[Alostum]

Geplaatst: 19 Nov 2013 04:36 pm

Zou ook te maken hebben met de overschakeling van daglicht naar kunstlicht (petroleumlampen) in de fabrieken. De aanpassing duurde een dag en het personeel was dus technisch werkloos (uiteraard onbetaald). Er werd in elk geval duchtig gedronken, men vergeleek het met carnaval! Zie ook werkje 'De Kat en de Gele Limonade'

[Alostum]

Geplaatst: 19 Nov 2013 06:40 pm

Zelfs De Gheest maakte gebruik van "verloren maandag" om wat reclame te maken. Uit De Volksstem van 29/09/1933:

[Alostum]

Geplaatst: 19 Nov 2013 07:05 pm

Verloren Maandag is de benaming te Aalst gegeven aan de eerste maandag van October, een welbekende dag in de arbeidersmiddens.
Van wanneer dit gebruik van Verloren Maandag vieren, eigenlijk tot stand is gekomen is niet met zekerheid te zeggen.
De benaming Verloren of Verzworen Maandag komt reeds voor in oude oorkonden en rekeningen van Aalst.

In alle geval vinden we in stadsrekeningen uit de 16de eeuw volgende uitgaven terug:
1584 - Betaelt aen de vrije buyldraegers deser stede, tot recreatie van hare coninckfeeste die sy gecostummert zijn te houdene op den versworen maendaech 6l. 8s.
1622 - Betaelt aen de buyldraegers der stede over seker gratuiteit, hemlieden gejondt uit regard van den extraordinairen dienst op den verloren maendagh 16 l. p.
1660 - Betaelt aen de buyldraegers over tgone hun jaerlycx ghejont wordt bij dese stede op den verloren maandagen.

In het "Bouck van het H. Geestdisch" van het jaar 1466-1467 is er zelfs sprake van drie verzworen maandagen.
Verzworen Maandag na Pasen.
Verzworen Maandag na Sinksen
Verzworen Maandag na Kerstdag

Vanwaar de betekenis van Verloren of Verzworen?
Verloren of Verzworen Maandag is de eerste maandag na Drie Koningen.
Vroeger zei men ook Gezworen Maandag, omdat op die dag in vele plaatsen van ons land het magistraat werd aangesteld en dus de eed aflegde.
Doch, de vernieuwing van de magistratuur gebeurde niet overal op de eerste maandag na Drie Koningen maar ook op andere maandagen.
Dit verklaart het feit dat men in Brussel Verloren Maandag viert op de eerste maandag van Januari en in St. Niklaas op de laatste maandag van September.

Wanneer men met Verloren Maandag de eerste maandag na Drie Koningen bedoelt dan verklaart men "Verloren" als volgt:
Op die dag eindigde de "Besloten Tijd" en huwelijken met de bijhorende feestelijkheden werden weer toegelaten.
Op die dag werden er veel huwelijken gesloten en werden er veel feestelijkheden en allerlei spelen en vermakelijkheden ingericht zodat deze dag verloren was voor het werk.

Als men zou rekening houden met de vernieuwing van het magistraat dan zou men kunnen aannemen dat dit te Aalst op eerste maandag van October plaats had.
Nu is dat onjuist omdat deze aanstelling geen tweemaal op dezelfde datum is gebeurd.
Blijft nog steeds de vraag waarom viert men in Aalst Verloren Maandag de eerste maandag van october?

Zoals de stadsrekeningen het uitwijzen hielden de buyl- of zakkendragers op die dag hun koningsfeest waarvoor ze jaarlijks van de stad een toelage verkregen.
Vroeger was deze gilde in Aalst erg in aanzien en telde vele leden.
Tijdens de lente- en zomermaanden hadden zij het meeste werk en tijdens de wintermaanden hadden ze veel minder of bijna geen werk door het bijna stilliggen van de scheepvaart.
Daar de slechtste periode begon in october wilde men eerst nog eens duchtig feesten om de periode van hard labeur af te sluiten.
Deze buil- of zakkendragers, ook vaartkapoenen genoemd, stonden bekend als ruwe mannen, zij konden hard werken maar ook stevig drinken.
Hun "dach" of "feeste" werd gekenmerkt door stevige braspartijen die al in de namiddag begonnen.
Misschien is hierin de verklaring te zoeken dat men deze dag begin october viert en er veelal een stevige pint gedronken wordt.
In de maand october begint de winterperiode, een tijd die door de werkende klasse steeds werd gevreesd met het vooruitzicht op werkloosheid en armoede.
Misschien vandaar de gewoonte dat de meesten het werk op die dag stillegden en met opzet lieten verloren gaan.

Er bestaan nog andere verklaringen over deze dag.
Zo zegt men dat na deze dag het eerst met licht in de fabrieken werd gewerkt en om de scheiding van zomer- en winterseizoen beter te doen uitkomen legde men het werk op die scheidingsdag stil.
Ook werd die dag gebruikt om de petroleumlampen te reinigen voor de komende winterperiode zodat werken op die dag onmogelijk was.
Bijzonder de werkende klasse van Aalst maakte hiervan gebruik om in verschillende wijken volksfeesten te organiseren die dikwijls in grote braspartijen eindigden.
Die braspartijen waren soms zo buitensporig dat velen de volgende dag niet konden gaan werken maar ziek in bed lagen.
Deze dag werd daarom in Aalst ook "spaafdag" of "spuwersdinsdag" genoemd.
Verloren Maandag was niet enkel verloren voor het werk maar er werd ook geen loon uitbetaald zodat deze dag in alle opzichten verloren was.

Bron:
Oude feesten en gebruiken te Aalst.

[Alostum]

Geplaatst: 19 Nov 2013 07:40 pm

in de tijd was er hoek Vlaanderenstraat en Gentse straat (OliverTwist) een kleine bakkerij die op verloren maandag speciale rozijnenkoeken bakte, ze hadden de grootte van een pistolet maar waren zonder harde korst en goed van rozijnen voorzien.
Alleen heb ik het moeilijk die dag in oktober te plaatsen, wel rond Drie Koningen. Ik denk voor die periode eerder aan garentwijndersdag en St Elooi.
Wie heeft nog heldere grootouders boven de 75-80 jaar?

[Alostum]

Geplaatst: 20 Nov 2013 09:25 pm

Draai Gentestraat, naast het gazettenwinkeltje: dat was bakker de Bruecker. Hij had een eerder kleine houtoven en bakte dus op de middag nog eens; ovenvers om vier uur 's achternoens!

[Alostum]

Geplaatst: 21 Nov 2013 11:54 am

Was er ook niet zoiets als 'op zoek naar verloren maandag': die dag op zoek gaan naar de persoon die verloren maandag symboliseerde ?