brand kerk

[Alostum]

Geplaatst: 13 Sep 2010 10:07 pm

Tekst die ik in 1968 schreef bij een diareeks. Mogelijk zijn er onjuistheden in, maar het merendeel zijn overgenomen en (toen) bewerkt

DE SINT MARTINUSKERK TE AALST DOOR BRAND VERNIELD.

Op zaterdag 29 maart 1947 rond 16u10’ brak brand uit op het dak aan de Westkant, boven de lijkdeur of hoofdingang. Het was één der medewerkers van apotheker Van Neck, die rook zag opstijgen uit het dak van de kerk. Na vruchteloos getracht te hebben de brandweer telefonisch te bereiken, is hij naar het stadhuis gelopen om de overheden te verwittigen. De vlammen joegen met een verschrikkelijke snelheid over het dak en na enkele minuten stond het heel het dak boven de beuken in brand. Elkaar vertwijfeld aanstarende mensen, een paar personen die ’t stadhuis binnenlopen en dan al wat benen had, liep naar de kerk.
Door de nauwe straatjes was het een wedloop, zonder aarzelen stormde men binnen, beklom men de hoge altaren… Er waren geen bevelen, maar nooit ging iets sneller te werk. Rook drong binnen, de ogen waren brandend heet, vuur viel door de hoge gewelven naar beneden en nog deinsde men niet terug. Door de smalle staatjes rende men heen en weer, de oude geest werd wakker. Werklieden zag men er lopen met een of ander manteltje of beeldje in de arm. Schilderijen zag men dragen, simpele werkman naast een deftig uitgedoste meneer, oud en jong ’t hielp al. Men kende rang noch kleur.
Nu wachtte men trappelend van ongeduld naar opdagende hulp. Minuten leken uren! Onmiddellijk belde de burgemeester van Aalst de pompiers van Molenbeek op en het Nationaal korps van Dendermonde. Met welk vertrouwen en met welke verwondering de bevolking ook opkeek naar de ter hulp gesnelde brandweerkorpsen van andere steden, toch zal de vrije brandweer van Aalst een speciale vermelding bij de Aalstenaars krijgen. Het zijn allen vrijwilligers die van de eerste minuten van de brand ter plaatse waren en met het ontoereikend materiaal waarover ze beschikten, het onheil zochten te beperken. Menigeen hield zijn hart vast, wanneer men de onverschrokken mannen te midden van de rook, de oplaaiende vlammen en de naar beneden stortende balken zag staan.
Duizenden stonden voor de politiekordons, verbeten gezichten, angstig turende ogen naar de brandende toren die zolang ’t kruis ten hemel stak.
De twee klokken die door de Duitsers achter gelaten werden, het ‘bee-klokje’ en de zware klok vielen samen met de toren op het gewelf, dat gelukkig sterk genoeg bleek om de grote klok ‘Martinus’, die rond de zesduizend kilogram weegt, te dragen. Op die plaats lag een geweldige houtmassa opgestapeld, voortkomend van de ingestorte toren en van de nokbalken die de toren droegen. Het vuur had er om zo te zeggen vrij spel, zodat het gewelf gloeiend heet was. Onder de samengevoegde werking van water en vuur begon het klokkengat te begeven. De klok die haar vaste vorm begon te verliezen, zakte lager en lager tot ze, gelukkig door het klokkengat graakte en met een oorverdovend geraas door de marmeren vloer sloeg en in de grond verdween. Het gewelf was gered!
Om half zes was het dak totaal afgebrand en stortte de spitse gevel boven de hoofdingang (lijkdeur) in. Rond zes uur was de brand zo goed als overmeesterd.
De avond viel, de gewelven hadden nu ook ’t vuur weerstaan zoals ze de eeuwen hadden getrotseerd. En de nacht daarop zag men de gedaanten onze brandweermannen hoog in de lucht als spoken dwalen voor ’t nog oplaaiende vuur. Toen de gevel langs de Pontstraat instortte, ontsnapte de groep die aldaar onder de leiding van brandweerofficier De Paepe werkte, ternauwernood aan een gewiise dood! Het Sint Rochusaltaar, dat eveneens door Rubens werd ontworpen als omlijsting van zijn schilderwerk zware schade op.
Over de oorzaak der ramp tast men nog in het duister. Wel hebben sommigen opgemerkt dat er loodgieters enkele tijd voor het uitbreken van de brand, aan het werk waren op de plaats waar de eerste vlammen opsloegen. Het parket heeft dan ook een onderzoek geopend en de loodgieters die op het dak werkten aan een verhoor onderworpen. Naar het schijnt zou het vrijwel zeker zijn dat de brand te wijten is aan de erbarmelijke toestand van de elektrische leidingen. Dit feit was reeds sedert enkele maanden door de kerkfabriek aan de bevoegde instanties te Brussel medegedeeld, zonder dat een toelating kon losgekregen worden om tot herstelling over te gaan.
Volgens de schatting van de stadsarchitect beloopt de schade vijfentwintig à dertig miljoen Belgische frank. Voor de oorlog kostte het herstellen van de lijbedekking alleen reeds een klein miljoen, zodat men voor de dakbedekking drie à vier miljoen Belgische frank mag rekenen.
Toen de toren viel en d’eeuwenoude eiken balken in reuzenvlammen opgingen, sprak men reeds van heropbouwplannen.
Op palmzondag namen die reeds vormen aan en de maandag ruimde men reeds het puin. Verleden dinsdag rezen alweer materialen te hoogte in. Stalen reuzengebinten glijden de topgevel tegemoet en de werklieden op de afbrokkelende relingen, trotseerden alle gevaar.
Aalst zag ministers in zijn oude kerk, de heren Behogne en P.Struye, hoge kerkelijke waardigheidsbekleders als kardinaal Van Roey en Mgr. Coppieters. Allen zagen ze reeds de Aalstenaars druk aan het werk en wat doet men?
De werklieden, een ploeg van ongeveer zestig man ruimeden binnen het puin op. Men gaat de nog rechtstaande topgevel trachten te redden of te slopen alvorens hij de benedenstaande huisjes aan de Rozemarijnstraat zou kunnen verpletteren. Het gaat erom om zo snel mogelijk een nooddak te plaatsen boven de reeds zwaar beproefde gewelven, omdat het water het werk van ’t vuur niet zou voltooien.
Men hoopt daarmee klaar te zijn voor de herfstregens en de winter. Daarna zal men broksgewijs de definitieve daken plaatsen. Wanneer is dat klaar? Optimisten zeggen “toekomend jaar!!”
De staat zal zeker een procent der kosten dekken daar onder andere het kerkkoor “geklasseerd" is!
De Sint Martinuskerk, het mooiste oud gebouw van de stad Aalst werd voor een gans jaar gesloten. Niemand mocht er binnen gaan. Ter vervanging werd de kerk van het Begijnhof ingesteld als voorlo-pige parochiekerk en de kerk van de Paters Jezuïeten als hulpkerk.
Rond Pasen van het jaar 1948 was het dak reeds gedeeltelijk klaar en werd de kerk weer toegankelijk voor het publiek. Doch werd er nog druk gewerkt om de kerk weer tot een mooi gebouw te brengen.
De bouwvalligste delen werden gerestoreerd. Nieuwe klokken werden door de kerkfabriek besteld. Er werd veel gedaan om deze kerk in zijn oorspronkelijke staat te brengen.
Na elf jaar en elf dagen en wel bepaald op 16 maart 1958 zou de Sint Martinuskerk voor het eerst, na de brand, feest vieren.
16 maart zal eveneens lang in het geheugen blijven, want pas zou de kerk weer nieuwe klokken krij-gen. Drie splinternieuwe klokken werden die dag gewijd.
De grootste klok “Martinus” die 2769 kilogram weegt en de klank ‘do’ heeft is tevens de zwaarste. De klok “Jozef” met een gewicht van 1200 kilogram heeft de klank ‘mi’. Het “Amandus” klok heeft een gewicht van 500 kilogram en heeft de klank ‘la’, wordt ook wel eens het kinderklokje genoemd daar het de lichtste klok is die in de toren hangt. De vierde klok “Maria” genaamd heeft de klank ‘sol’, heeft een gewicht van 750 kilogram. Deze klok bestond reeds voor de drie vorige. Het was gegoten uit de oude “Martinus” klok, De klok die door de brand vernield werd. De “Maria” klok werd gewijd op 10 november 1948 en luidde in een primitief torentje, langs de kant van de Pontstraat.
Daar de vier klokken nu in de toren hangen en de tijd voorbij is van de zogezegd “klokkenzelen” gebeurd dit nu elektrisch. Een bepaalde tijd wordt op een uurwerk ingesteld en beginnen de klokken te luiden of stoppen ze ermee.
De Sint Martinuskerk is weer een nieuwe parochiekerk geworden, waar de Aalstenaars fier mogen op zijn, en zo hebben zij die Aalst besturen steeds getoond dat ze de schoonheid van het mooie gebouw der stad waarderen.

[lucvdh]

De Vereniging voor Aalsters Kultuurschoon (VVAK) publiceerde in 1997 een zeer interessante brochure over deze brand.