300 dagen aflaat

[Alostum]

Geplaatst: 11 Jul 2012 10:51 pm

Een aflaat is in het katholieke geloof een vermindering van een tijdelijke straf.

Iemand die “300 dagen aflaat” verkreeg moest dus na zijn of haar overlijden 300 dagen minder in het vagevuur doorbrengen.

Aflaten kon men op allerlei manieren bekomen of verdienen.
Een bekende manier was o.a. het zogenaamde “pesjonkelen” of “persjoenkelen”.
Dit is: in een kerk of kapel binnengaan en 5 onze vaders, 5 wees gegroeten en 5 glorie zij de vaders bidden, daarna buitengaan en al biddend rond het gebouw stappen.
Daarna terug binnengaan, de gebeden herhalen, buitengaan en al biddend rondgaan, terug binnen, enz., enz., enz..

[Alostum]

Geplaatst: 12 Jul 2012 03:37 pm

Door Dhr V.D.Velde F., een abonnee van onze heemkundige Kring Wallo, kreeg ik het tijdschrift van het Heemkundig genootschap ‘De twee ambachten’ uit As-senede in bruikleen. “Er staan enkele interessante artikels in” wist de man mij te vertellen. Dank zij hem kregen wij de toestemming van dhr. Daete Frank om deze teksten over te nemen, waarvoor onze dank!
Al ben ik niet zo zeker ooit dat woord eens ergens gelezen of gehoor te hebben vond ik het toch een raar woord ‘pesjonkelen’! Laten we eens te weten komen wat dat in feite is…


“Pesjonkelen, heb je dat ook nog gedaan?

Remi VAN DE VEIRE

Ik herinner mij dit woord nog en weet nog vaag waarvoor het stond. ‘t Is trouwens ook reeds meer dan vijftig jaar geleden. Redenen genoeg om het eens op te zoeken.

PENITENTIE

De katholieke kerk is in staat haar gelovigenkwijtschelding van straf na de dood te schenken door middel van aflaten. Aflaten zijn ’de voor God geldige kwijtschelding van tijdelijke straf voor zonden, die, wat de schuld betreft, reeds vergeven zijn.’ Dat is een nogal ingewikkelde constructie die enige uitleg behoeft. Het principe van het belijden van zonden en ontvangen van genade van vergeving werd door de kerk oorspronkelijk verleend op grond van boete, versterving of goede werken die men gedaan had. Vergeving kon uitsluitend na de biecht worden verkregen.



Medio 17de eeuw somt paus Innocentius X de voorwaarden op voor het bekomen van een volle aflaat in de kerk van de abdij van Oosteeklo.
(Universiteitsbibliotheek Gent, fonds Vliegende Bladen)
Na afloop van de biecht werd door de priester een penitentie opgelegd. Die penitentiestraf kon voor sommige zonden zeer zwaar uitvallen. Zeker in de eerste eeuwen
was de boetepraktijk zeer streng. De middeleeuwse theologen hadden precies bepaald hoeveel straf er op een bepaalde zonde, dat is een vrijwillige overtreding van de kerkelijke wet, stond. Wie een gewone zonde beging, kon daarvan vergiffenis krijgen in de biecht en kreeg dan een straf opgelegd. Was de straf uitgevoerd, dan was de zonde vergeven, maar nog niet uitgeboet. De Kerk leerde dat vergeving niet betekende dat God alle straf had kwijtgescholden. Dat was al in Oud Testamentaire tijden zo? Koning David kreeg dan wel vergiffenis van God, maar als straf moest toch zijn zoon sterven.

HEL EN VAGEVUUR

In de hel was je voorgoed verloren. Daar zou je tot in de eeuwigheid branden. Elke mogelijkheid op redding was verkeken. Gelukkig gloeide aan het begin van de 5de eeuw het vagevuur in het katholieke hiernamaals op. De plaats waar de overledenen de – na vergiffenis in de biecht nog resterende – straffen voor hun zonden uitboeten. Een soort extra verdieping tussen hemel en hel, waar de zondaar jaren moest branden voor hij zuiver genoeg was om de hemel binnen te gaan.

BOETE EN SCHULD

Voor een ‘doodzonde’ ging je normaal gesproken naar de hel. Zelfs als je de doodzonde had gebiecht moest je je op een bepaalde manier kleden, waardoor je zonde voor iedereen zichtbaar werd. Ook moest je vasten en boete doen op de zogenaamde boetedagen, te weten alle vrijdagen, alle quatertemper-woensdagen en zaterdagen, de 40-dagentijd voor Pasen en de vigiliedagen. Daarnaast diende je voorbeeldig te gaan leven, tenminste als je wilde dat een doodzonde ongedaan zou worden gemaakt. En dan nog zou je zeven jaar branden in het vagevuur.

AFLAAT

Voor gelovigen, die niet in staat waren de consequenties van hun zonden met de gebruikelijke boetedoening te voldoen, ontwikkelde de kerk een machtig instrument, de aflaat. Het aflatenstelsel stamt uit de elfde eeuw. Het was een officieel Rooms document als bewijs voor de kwijtschelding van tijdelijke straffen na de dood. In eerste instantie werd het verstrekt aan christenstrijders die vrijwillig het martelaarschap zochten, door uit Europa naar Palestina te trekken om er voor de paus een Heilige Oorlog te voeren. Op weg naar deze gewisse marteldood (minder dan 4% keerde levend terug van de Eerste Kruistocht), verleende de Heilige Vader de christenstrijders de Volle Aflaat. Die stond destijds gelijk aan 7 jaar vagevuur.
Later werd het verkrijgen van aflaat voor iedereen mogelijk. Met allerlei gebeds- of boetehandelingen kon je en aflaat verwerven. Naast het verdienen van aflaten door afstraffingen en rituele geselingen kon je, als je bemiddeld was, de aflaten ook eenvoudig kopen bij de bevoegde instanties in plaatsen als Rome, Jeruzalem of Santiago de Compostela.
Aan iedere aflaat die de geestelijkheid verstrekte, hing een tegenprestatie in de vorm van een bijdrage aan de bouw van de kerk. Zo werden twee vliegen in één klap geslagen. Het verblijf van de zondaar in het vagevuur werd verminderd en de bouw van de kerk kreeg een financiële injectie. Om misbruik te voorkomen werden er duidelijke regels en prijzen vastgesteld betreffende de verdeling van de opbrengsten tussen de geestelijken en de paus. Naast het pausgeld, de Sint-Pieterspenning, zijnde één tiende, introduceerde paus Julius II in het jaar 1507 de Petrusaflaat. Die was geheel bedoeld om de in 1505 van start gegane nieuwbouw van de St-Pieterskerk in Rome te kunnen afmaken. Van de opbrengst van het aflaatgeld moest de helft aan Rome worden afgedragen.
Op de verplichte feestdagen en andere hoogtijdagen liep het storm bij de beheerders van aflaatoorden. Ze kregen al snel stevige concurrentie van reizende handelaren in aflaten, de aflaatkramers. Bij de aflaatconcurrent kon er veel genade voor een koopje worden aangeschaft. Kreeg je bij de biecht te horen dat je als penitentie een bedevaart naar bijvoorbeeld Santiago moest maken, kon je buiten de kerk een aflaat kopen waarop zwart op wit stond dat je de boete had afgekocht. Helaas werden er ook valse aflaten verkocht. De kopers wachtte na hun dood een onaangename verrassing.
Er zijn twee soorten aflaten, de ‘volle aflaat’ en de ‘gedeeltelijke aflaat’. De ene gedeeltelijke aflaat was de andere niet, hetgeen leidde tot de ontwikkeling van een soort boekhouding. Wilde de zondaar weten hoeveel dagen hij minder in het vagevuur zou verblijven, was enige administratie onontbeerlijk. Snelle beslissers gingen naar Rome, waar van alle plaatsen op aarde de meeste aflaten bij elkaar kon worden gesprokkeld.
• Voor het godsvruchtig kussen van de voet van het bronzen beeld van Sint Petrus in de Sint-Pieterskerk te Rome : 50 dagen aflaat.
• Voor het godsvruchtig beklimmen van de Heilige Trap (Scala Sancta) te Rome :
9 jaren aflaat voor elke trede, ook al wordt de beklimming onderbroken.
Volle aflaat voor de hele trap.
• Voor het godsvruchtig eren van de Heilige Kribbe van Jezus, bewaard in de basiliek van Santa Maria Maggiore in Rome: 500 dagen aflaat.
• Voor het bezoek aan het graf van de apostel Petrus in de crypte van de Sint Pieterskerk te Rome : 7 jaar aflaat.

PESJONKELEN

De inflatie in aflaten begon in de 13de eeuw, nadat de zogenaamde Toties Quoties of Portiuncula-aflaten op de markt kwamen. Kon je eerst maar en aflaat per keer verwerven, de Portiuncula-aflaat kon men telkens opnieuw krijgen. De oorsprong ervan is te vinden in Portiuncula in de buurt van Assisi. In 1208 werd daar de 6de eeuwse kapel gerestaureerd door Franciscus van Assisi en in de 17de eeuw werd de barokke basiliek omheen gebouwd. De Portiuncula-aflaat (een volle aflaat) kon men aldaar, later ook elders, telkens opnieuw verdienen door kerkbezoek en gebed op 1 of 2 augustus.
Het woord ‘Portiuncula’ werd in onze streek herleid tot ‘Pesjonkeln’ en wordt in ons dialect ‘petsjonklun’ uitgesproken. Pesjonkelen is op Allerheiligen en Allerzielen een bezoek brengen aan de kerk en het kerkhof om daar de voorgeschreven gebeden ten gunste van de overledenen te verrichten.
Antoine Reychier, de latere koster van Oosteeklo, schrijft het tijdens zijn opleiding in 1938 zo :’Bij ons kon vanaf Allerheiligenavond bij zonsondergang, tot Allerzielen-avond een volle aflaat (alleen voor overledenen) mits kerkbezoek (dus kerk openlaten) verdienen door het bidden van zes Onze Vaders en zes Wees gegroeten en Glorie zij de vader. De aflaat is gelijkgesteld met deze van Portiuncula’.
Uit deze notitie blijkt dat de kerk, die geopend en gesloten werd door de koster, tijdens de nacht van Allerheiligen op Allerzielen open moest blijven. Vroeger, en nu nog in bepaalde dorpen, lag het kerkhof rond de kerk. Dan was het gebruikelijk om eerst het graf van een overledene waarvoor men een volle aflaat wilde bekomen te bezoeken en vervolgens de kerk binnen te gaan om de voorgeschreven gebeden te bidden. Zo werd heen en weer gewandeld tussen graf en kerk om telkens voor een dierbare overledene een volle aflaat te bekomen. Was het kerkhof niet rond de kerk gelegen, dan ging men gewoon buiten of eventueel rond de kerk, om dan terug de kerk binnen te gaan. Eén voorwaarde voor het bekomen van deze aflaat was dus duidelijk het verlaten en terug binnengaan van het kerkgebouw. Het pesjonkelen is de laatste vijftig jaar door allerlei omstandigheden geleidelijk verdwenen.

PAUSELIJK ZEGEN

Een aflaat kon niet alleen verdiend worden met pesjonkelen. Sommigen gingen zelfs tot in Rome om deze gunst te verkrijgen. Ook de familie Van Achte deed dit in het jaar 1955. Deze Apostolische Zegen werd op 9 november in het Vaticaan ten tijde van paus Pius XII (paus van 1939 tot 1958) geschreven op perkament en meegebracht door een pelgrim vanuit Rome. Op het perkament staat geschreven : “Heilige Vader, Heer en Mevr. Edgard Van Achte-Bontinck en kinderen verzoeken ootmoedig om den Apostolischen Zegen en om een Vollen Aflaat in het stervensuur, ook indien zij tot biechten of communiceren niet meer in staat zijnde, den H. Naam Jezus met den mond, of ten minste met het hart rouwmoedig aanroepen."



De aflaat uit 1955, een uniek archiefstuk van de familie Van Achte.
(document:Modest Van Achte)


















Bronnen:
- Encyclopedie van Hollandse Heiligen
- “Boete is beter dan aflaat” – Mohamed el-Fers.
- Overgenomen met toestemming van Dhr. Baete Frank, bestuurslid
uit het Heemkundig tijdschrift “De twee ambachten”
Gemeente Assenede jaarg.18 nr.1 april 2010.
- Mogelijk aanpassingen archief U.T.V.A.

[Alostum]

Geplaatst: 12 Jul 2012 11:53 pm

Hallo Jerommeke en Ajoointje,

Bedankt voor deze interessante uitleg!
Bij de verbouwing van mijn oudershuis in de Steenstraat heb ik op zolder nog een gelijkaardig "attest : verzoek voor een volle aflaat" achter glas ingekaderd gevonden. Dit dateert van 1950 en er staat dezelfde tekst op als deze van Modest Van Achte.
Hélène De Meersman die genoemd wordt op dit document was de juffrouw van wie mijn ouders deze woning kochten in 1947. Zij bleef nog verschillende jaren bij ons inwonen in een apart gedeelte van het huis (dit maakte deel uit van de verkoopovereenkomst). Nadien als ze oud en ziek geworden was verbleef ze in het hospitaal (nog het vroegere gebouw, niet het nieuwe aan de Siesegem). Ik ging haar daar elke week bezoeken. Zij was zeer godsvruchtig maar ik weet niet wat zij gedaan heeft om dit document te bekomen.
Ik heb dat bewaard en het ligt nu bij mij op zolder.
Misschien kan iemand iets meer vertellen over dit document of de tekst die erbij geschreven staat ?
Raf.

[Alostum]

Geplaatst: 13 Jul 2012 04:18 pm

Op deze link een paar gegevens over de ondertekenaar van het document:


http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bmig.html

[Alostum]

Geplaatst: 13 Jul 2012 10:13 pm

Hallo Kozzen66,
Bedankt voor de link. Ik heb ook wat opgezocht en Giuseppe Migone was aartsbisschop van Nicomedia en aalmoezenier van paus Pius XII bij de Elemosineria Apostolica (pauselijke liefdadigheidswerken). Hij overleed op 1 januari 1951. Deze apostolische dienst verleende ook de perkamenten of diploma's met pauselijke zegen (en volle aflaat). 1950 was ook een heilig jaar en heeft er waarschijnlijk ook mee te maken.
Raf.

[Alostum]

Geplaatst: 13 Jul 2012 11:47 pm

Ik veronderstel dat dit ook zo iets is, maar dan van 1907:





de persoon in kwestie, Ernest De Vos, is de schoonvader van Othon Gheeraerdts.

[Alostum]

Geplaatst: 09 Apr 2013 10:27 pm

Op een wandeling in Heusden - Destelbergen, zijn we een aantal jaren geleden aan de kant van de heide een oud kapelletje tegengekomen waar in de rechtermuur binnen het kapelletje een gleuf was waar een gelovige zijn centen in kon deponeren voor het kopen van aflaten. Serieuze commercie toen.
Voor meer uitleg over aflaten, in Articulo Mortis enz. verwijs ik graag naar een boek die dit onderwerp behandelt:“Een profane pelgrimage naar de Middeleeuwen”
geredigeerd door Paul Th. van de Laar,Peter Jan Margry, Catrien G. Santing en uitgegeven door Uitgeverij Verloren

Ook was het tot in de jaren 50 en begin 60 gebruikelijk om op het bidprentje van de overledene te vragen om voor hem te bidden tot het bekomen van 200 of 300 dagen aflaat. Het moest dus niet de overledene zijn die bad, familie of vrienden was ook goed.

[muesli]

[quote="Alostum"]Geplaatst: 12 Jul 2012 11:53 pm
[quote="muesli"]Hallo Jerommeke en Ajoointje,

Bedankt voor deze interessante uitleg!
Bij de verbouwing van mijn oudershuis in de Steenstraat heb ik op zolder nog een gelijkaardig "attest : verzoek voor een volle aflaat" achter glas ingekaderd gevonden. Dit dateert van 1950 en er staat dezelfde tekst op als deze van Modest Van Achte.
Hélène De Meersman die genoemd wordt op dit document was de juffrouw van wie mijn ouders deze woning kochten in 1947. Zij bleef nog verschillende jaren bij ons inwonen in een apart gedeelte van het huis (dit maakte deel uit van de verkoopovereenkomst). Nadien als ze oud en ziek geworden was verbleef ze in het hospitaal (nog het vroegere gebouw, niet het nieuwe aan de Siesegem). Ik ging haar daar elke week bezoeken. Zij was zeer godsvruchtig maar ik weet niet wat zij gedaan heeft om dit document te bekomen.
Ik heb dat bewaard en het ligt nu bij mij op zolder.
Misschien kan iemand iets meer vertellen over dit document of de tekst die erbij geschreven staat ?
Raf.

Aangezien de foto's verdwenen waren heb ik ze opnieuw opgeladen: